1.
پهلا۔ پهاڑ بغير كسے تصديق دے نو گھنٹاں وچ فير بنا ديتے گئے۔
ايم ايس ايچ دا اے دعويٰ ا ے كه اے آبشار سب توں سوهني چوٹي اے۔ لمبوتري شكل تے برف دے نال ڈھكي هوئي، اے ٹاور وانگر اُتوں گھنے جنگل تے گهرے پهاڑي نالياں دے نال شمال وچ ششے وانگر اك جھيل وي سي۔ مارچ 1980وچ، لاوا پهاڑ نوں چيردا هويا اُتے آنا شروع هو گيا۔ ايك زور دار بھونچال سويرے8:32منٹ تے مئي18نوں جيدي وجه نال شمالي ڈھلان وادي ول كھسكنا شروع هوئي، دبائو ودھن دے نال نال شمالي رُخ ول، پكھے وانگر اك دھماكه هويا۔ پهلے آٹھ منٹ دے دھماكے دے نال 230مربع ميل دا جنگل تباه هو گيا۔ پهاڑ نے شام تيكر اگلنا جاري ركھيا، 20000هزار هيرو شيما آئٹم بم دي طاقت دے نال ودھ دا گيا۔ ايناں نو گھنٹاں وچ، چوٹي دا 1/4حصه تے پهاڑ دا وچكار والا تھاں بالكل غائب هوگيا، بهت وڈھ خلا جهيڑا بالكل گھوڑے دے كُھر ورگا سي۔ پهاڑي نالے بھر گئے، 250فٹ تك جھيل وچ ماده بھر گيا، تے دريا جهيڑا شمال تے پهاڑا دے شمال مشرق ول وگدا سي 150فٹ تك دفن هو گيا۔ صرف 9گھنٹياں وچ اے علاقه بالكل غائب هوگيا، چن وانگر اُجڑ گيا۔
سالاں دي ارضياتي ترقي صرف كجھ گھنٹياں وچ تباه هوگئي۔ ايس طرح دي بوهت وڈي ارضياتي تبديلي 9گھنٹياں وچ ايس آتش فشاں دے پھٹنے دي وجه توں جهنوں لاكھاں سال دي هولي هولي تبديل دے نال پيدا هونا سي۔
2.
دوجا۔ پاني دے رستے پانج مهينے وچ بنے۔
آتش فشاں دے پھٹنے نال پانج مهينے بعد پاني دياں دو راهواں كيچڑ تے لاوے دے بهائو دي وجه نال بن گئيں، جناں وچوں ﴿1.5ضرب2.0﴾ميل دا آتش فشاں دا دهنا بن گيا۔پهلے بهائو وچ، اے جڑواں راه، 700فٹ ڈونگي سي۔ مشرق دي طرف لووٹي دي راه اے۔ دونے راهواں نے 100فٹ تك مضبوط چٹاناں نوں كاٹ ديتا۔ هر كھاڑي وچوں پاني لنگدا سي۔ خاص طور تے اے كهيه جاسكدا اے كه كھاڑي وچوں پاني نے لنگ لنگ كه هولي هولي صدياں دے بعد پاني دي وڈي راه بنا لئي۔ ايس معاملے وچ اسي جاندے آں كه اے راهواں بڑي تيزي دے نال وجود وچ آياں؛ تے فير ندي ايناں وچ بهنا شروع هوگئي۔ كتاباں ايناں نوں دنيا دياں بوهت ودھياں راهواں كهندياں نيں، پاني دياں عظيم راهواں، هزاراں سالاں دے بعد پاني دے خاتمه دے بعد اے وجود وچ آئيں۔ هن جهيڑے سائنسدان جغرافيائي خاتمے دي تعليم تے اعلي ڈگري حاصل كر دے نيں اوه ايس گل تے يقين ركھدے نيںكه ايم ايس ايچ وانگر وي پاني دے رستے بن سكدے نيں
3.
تيجا۔ پانج دناں وچ زمين بنجر بن گئي۔
بنجر زمين دا نقشه جنوب مغرب وچ پايا گيا اے تے جنوب وچ ڈاكوٹا۔ اے اوتھے هوندا اے جيتھے مواد بوهت هلكي حالت وچ چٹاناں دے ڈھانچے آں وچ پايا جاندا اے، نوك دار ٹيلے پر بوهت پيارے نظارے لگدے نيں۔ ايس طرح دے زميني نظارياں نوں مناسب طور تے بيان كرن لئي يا بنان لئي پاني اي كم آندا اے، سالاں توں ، جهيڑا هلكے مادياں نوں صاف كردا اے، تے ٹاور وانگر چٹاناں نوں كھڑي رهن ديندا اے۔
ايم ايس ايچ تے بوهت وڈي طاقت دے نال زمين دا ٹكڑا جيدے تے برف دي اك مضبوط تهه جمي هوئي سي، نے اونوں شمال ول وادي وچ دفن كر ديتا۔ سارے دن وچ 30فٹ تے 550ڈگر فاران هائٹ دي راكھ وي اوهدے نال سي، جس نے ايس برف نوں چھيتي كھور ديتاجيدي وجه نال پاني بھاپ بن گيا۔ اے عمل سارا دن پوري طاقت دے نال هون والے دھماكياں نال جاري رهيے۔ پاني 1700گنا گرم هوگيا جيدي وجه نال پاني بھاپ بن گيا۔ جدوں اے عمل لگارتار جاري رهيے تے ايك دھماكه هويا ۔ اچانكه ايس طرح دے دھماكے دے نال سارا پاني سوك گيا۔
جدوں سرخ تے گرم راكھ نے برف دي ايس وادي نوں راكھ دے نال بالكل ڈھك ديتا تے برف كھور كے بھاپ بن گئي، تے بھاپ دے دھماكے هون لگ گئے ﴿جهيڑے 125فٹ ڈونگے﴾كھڈے بناندے سن۔ اے عمودي ٹكڑا جدوں تك كشش ثقل دي وجه توں ٹوٹ گيا تے ندي دے بهائو دے اثر دي وجه نال پيدا هويا، نقشه نويسي دے مطابق اے وي بنجر زمين دي اك خاصيت اے ﴿ندياں بوهت چھوٹي راه دي رستے نيں﴾۔ امريكه وچ ناهموار زمين دے ايس طرح دے ٹكڑے يا تے دھماكے توں پيدا هوئے يا آتش فشاں دے پھٹن دے نال هوئے۔
4.
چوتھا۔ تين گھنٹاں وچ مضبوط تهه دار سطح بن گئي۔
جون20، 1980نوں تيجا وڈا دھماكه هويا جيدي وجه نال 25فٹ دي تهه در تهه اك سطح بن گئي جيدي وجه توں ارضيات دان حيران ره گئے۔ خيال اے كه رواياتي سطح نوں بنن لئي اك لمبي مدت دركار هوندي اے؛ مجموعي طور تے اُتلے پاسے سو پرت بنن وچ رات دے ويلے وچ نو توں باره گھنٹے چاهيدے نيں۔ جدوں كه راكھ دے بادل چوٹي توں نو ميل دي اونچائي تيكر اُتے جاندے سي۔ لهر در لهر گرم لاوے دا بهائو پهاڑ دے دهانے نو چيردا هويا تھلے شمالي ڈھلان ول رواں دواں سي، گرد دي هر پرت دے نال تھلے وادي وچ اك هور تهه بن رهي سي۔ حصه به حصه انچ توں گز تك دي موٹائي دي پيمائش كرن نال، هر ٹكڑا صرف چند سيكنڈ تے چند منٹاں وچ بن دا پيا سي۔
ارضيات دان سٹيون اوسٹن ايس گرم لاونے نوں بيان كردے هوئے كهندے نيں كه لاوا ايس طرح بهه رهے سي جيويں اے زمين دے نال جھپھي پا رهيا هوئے، سيال ماده، جيويں چنگاڑياں اڑندا هويا آتش فشاں دا فضله هوئے۔ اے طوفان دي رفتار دے نال چٹان توں تھلے دي طرح بهه رهيا سي تے ايك هزار﴿1000﴾ڈگري فاران هائٹ دي گرمي چھڈا پيا سي۔ كوئي اے توقع وي كرسكدا اے كه اے ماده بڑي ترتيب دے نال ملايا گيا اے۔ اے بے مثال گرم راكھ تے اوچياں واجاں تے بھربھرے پتھر وكھر تے بڑي اي خوبصورت قسم دي اك تهه بن دي پئي سي۔ اے هو جهي خوبياں ابلن دے قانون دي پيروري كردياں نيں جناں نوں گدلاے تالاباں دياں ليبارٹرياں وچ بيان كيتا جاندا اے۔
ايس طرح دي پتلي سطح دے كھردرے پتھر جهيڑے وڈے پاني دے رستاں وچ نظر آندے نيں۔ رواياتي دانشور كهندے نيں كه اے هولي هولي تے لگاتار جاري رهن والے ايس گدلے پن دے وجه توں هزاراں سالاں وچ بن دے نيں۔ دونے گيس دے نال چارج كيتے جاندے نيںجهيڑے ايم ايس ايچ نے بنائے نيں تے پاني توں چارج كيتے گئے جهيڑے كے كھردرے پتھر دي وجه توں بنے نيں ايناں تے طبعيات اي اك اي قانون لاگو هوندا اے۔ آتش فشاں ايس طرح دي بنائوٹ نوں بڑي تيزي دے نال بنا سكدے نيں۔ جدوں كه پوري دنيا وچ آن والے سيلاب ايس طرح دے پتھراں نوں بڑي دير دے نال بناندے نيں۔
5.
پانجواں۔ دريائي نظام نو گھنٹاں وچ بن گيا۔
مئي دے زمين دے كٹائو نے دريا تے سڑك جهيڑي سپڑٹ جھيل ول جاندي سي150فٹ تك دفن كرديتا۔ اينے پاني دياں دوجياں راهواں جهيڑي 23ميل دے رقبه تے پھيلياں هوئي سن، جهيڑياں كه اُتوں ٹوٹل وادي ول تے وادي دے منه نوں بند كرديتا۔ 22ماه لئي پاني دي كوئي راه نه رهي جهيڑي كه سمندر وچ ايس پاني نوں پا سكے۔
تد19مارچ، 1982نوں آتش فشاں دے پھٹن نال اے برف جهيڑي ايتھے جمي هوئي سي تے جهيڑي آتش فشان دے دهانے تے وي سي كھور گئي۔ پاني هلكے مادياں دے نال رل گيا تے ڈھلني سطح تے بهنے دے نال اك وڈا كيچڑ دا بهائو بن گيا۔ ايناں نو گھنٹاں وچ جدوں كسے اكھ نه نهيں ويكھيا، كيچڑ دے ايس بهائو نے ساري وادي وچ پاني دے لنگن لئي ايك مضبوط نظام نوں جنم ديتا جس نے سمندر ول دا رسته فير كھول ديتا۔ اے رسته پاني دے 100فٹ ڈونگے نالے تے مشتمل سي۔ اك نوں" ٹوٹل دا چھوٹا آبي دره"دے ناں ديتا گيا كيونجے اے وڈے آبي دره دا 1/40واں حصه سي۔
بوهت زياده پاني ﴿يا كيچڑ﴾ نے اينوں بڑي تيزي دے نال كرديتا جدوں كه تھوڑے جهے پاني ﴿يا كيچڑ﴾ توں اے سب كجھ نهيں هو سكدا سي۔
ارتقائي ارضيات دان ايس طرح دي تخليق لئي اك لمبا عرصے نوں من دے نيں جيويں كه 16000مربع ميل دے نهري نظام جهيڑا كه مشرقي واشنگٹن وچ اے۔ ستر دي دهائي وچ اوناں نے آخر كار ايس گل نوں من ليا كه ايس طرح دي وڈياں ارضياتي تبديلياں جناں وچ وڈي كولي دي بنائوٹ وي شامل اے صرف تے صرف دو دن وچ كسے وڈے دھماكه دي صورت وچ وجود وچ آئي۔ ايس طرح دے وڈے دھماكه كو مزيد ايس طرح بيان كيتا جاسكدا اے جيويں زمين دي سطح تے هون والے اك كمييائي عمل دے نال خاتمه هوندا اے۔ تين سو بندياں دي تاريخ توں اے پته چلدا اے كه اك واقع دے پاروں دسدے نيں جهيڑا كه ايس كم دے نال ميل كھاندا اے۔ جيويں سيلابِ عظيم۔
6.
چھيواں۔ ڈوبے هوئے لكڑي دے ٹكڑياں دا جنگل جههڑا صرف دس سالاں وچ بن گيا۔
جيس دن آتش فشان پھٹيا تے لاكھاں درخت سپڑٹ جھيل وچ جا پے۔ جيويں جيويں سال لنگ دے گئے اے درخت جهيڑے اك اك كركے پاني وچ ڈوب كے جھيل دي تهه وچ چلے گئے ۔ ڈونگي لكڑي دياں جڑاں ايس ٹكڑے دا 10%حصه سي۔ جهيڑے ٹكڑے تھلے تهه وچ اُتلے پاسے تے جڑاں تھلڑے پاسے رهياں تے ايهدي وجه نال چھيتي اي صاف هوياں ۔ ايناں دے نشان ملدے نيں كه اوه وڈے تے اُتلے بھار دي وجه نال مرگئے، اك جنگل اك دے اُتے بن دا گيا وڈي لمبي مدت تك۔
ايس طرح دي بنائوٹ هور علاقياں وچ وي ملدي اے، زرد پتھر دے نيشنل پارك وچ جيويں ابھري هوئي چٹاناں دے نمونے ملے نيں۔ اوتھے دے ارضيات داناں نے معلوم كيتا اے كه 27وكھرياں سطح دے تھلے جڑاں دے نال ابھرياں هوئي چٹاناں بنياں نيں جيدے توں پته چلد اے كه 27لگاتار جنگل موجود نيں۔ اے بيان ايس طرح واضع هوندا اے كه ايس طرح دے نموناں وچ كوئي غلطي پائي جاندي اے۔ پڑھنے ياں: "ايناں آتش فشاں چٹاناں دے تھلے جهيڑياں كه 27بوهت ودياں تههواں بنياں نيں جهيڑي كه ايناں جنگلاں دے 50ملين سال پرانے هون دي گواه نيں۔
اج سچ ساڈے سامنے اے تے نشانات غائب نيں۔ سائنسدان محسوس كردے نيں كه سپڑٹ جھيل ابھري هوئي چٹاناں وانگر اك كهاني اے۔ درخت جهيڑے جھيل وچ تيردے نيں، پاني وچ ڈوبي هوئي لكڑياں نيں جهيڑياں لمبے عرصے دے بعد تھلوں اُتھے آ گيئں نيں، جهيڑا ايس گل دا اظهار اے كه اے بوهت سارے جنگل نيں جهيڑا اك دے بعد دوجا اُتے اُگدے نيں۔ 50سالاں دي بنائوٹ بنا سكدي سي كه كجھ سالاں دے بعد اے لكڑي كے ٹكڑے پتھر بن جاندے ﴿100سے 1000سال﴾۔
7.
ستواں۔ تيزي دے نال كوئله بنان والا اك نواں نمونه۔
ڈاكٹر سٹيون آسٹن اپنے ڈاكٹريٹ دے مقالے وچ جهيڑا اوهناں نے پن اسٹيٹ يونيورسٹي وچ اك نويں قسم دے كوئلے دي بنائوٹ دے پاروں تحقيق دي بنياد تے لكھيا، جهيڑا اوهناں نے كنيٹكي وچ كيتي۔ جدوں ارضياتي دان دلدلي مادياں نوں بطور نمونے استعمال كردے نيںجناں نوں كوئله بنن وچ 100سال لگدے نيں، آسٹن ايهدا جواب اينج ديندے نيں كه اے مثال كوئلے تے پوري نهيں اتري دي كيونجے كوئله بوهت معمولي قسم دي واضع ركھدا اے، دلدلي مادے دي واضع بوهت چنگي نهيں هوندي۔ دلدلي مادے وچ جڑاں دي خوصيات وي هوندي نيں؛ جدوں كه كوئله نهيں ركھدا۔ دلدلي ماده مٹي دي سطح تے رهندا اے؛ جدوں كه كوئله چٹان دي سطح تے رهندا اے۔ دلدلي مادے كدي وي كوئله دي شكل وچ تبديل نهيں هوندا۔
آسٹن تيردا هويا چٹائي ورگا اك نمونه پيش كردا اے جيدے وچ پاني دي تباهي دے نال تباه هون والے هزاراں ايكٹر تے پھيلا هويا جنگل بالكل چٹائي وانگر هوجاندا اے۔ ايس طرح دے آتش فشاني دھماكے ايني گرمي تے دبائو ديندے نيں كه ايهدے آخري جز دے نال ليبارٹرياں وچ كوئله تيار كيتا جاسكدا اے۔ نتائج بوهت چنگے نيں جناں دے نال اے كوئله بن دا اے جههڑا كينٹكي وچ سي جيتھے آسٹن نے ڈاكٹريٹ كيتي ۔
سينٹ مونٹ هيلن دے اگلنے دے صرف دس مهينے دے بعد، بوهت قسماں دي سبزيات اُگ پياںسپڑٹ جھيل وچ تے نال اي بوهت سارياں لكڑياں دے ٹكڑ وي۔ ڈاكٹر آسٹن نے پايا كه انياں لكڑياں دے ٹكڑياں دي چھال بالكل غائب هوگئي سي۔ جھيل دي تهه وچ تين فٹ تك درختاں دي ايس چھال دے نال اك سيال ماده بن چكا اے جيدے وچ جڑي بوٹياں اُگ آئياں سن۔ هالے تيكر وي اے ماده بوهت هولي هولي ايناں جڑي بوٹياں دے نال زائل هو رهيا اے۔ جے كوئي دھماكه اينوں چنگي مقدار وچ گرمي تے دبائو ديوے تے اے ماده بوهت چھيتي كوئلے وچ بدل جائے گا۔ ڈاكٹر آسٹن دے مطابق تحقيق اے ظاهر كردي اے كه كوئله دے بنن دا عمل جينوں هزاراں سال دركار نيں ايس گل تے بوهت سوال اُٹھ دے نيں۔
